444 - Het Oosten kiest, Duitsland siddert

Betrouwbare Bronnen

De uitslagen van de Landtag-verkiezingen in de oostelijke deelstaten Thüringen en Sachsen deden Duitsland en Europa sidderen. En daar is alle reden voor. Alternative für Deutschland en Bündnis Sahra Wagenknecht wonnen fors. Hoe kan dat?

En klopt dit wel? Hier zit veel meer achter! Jaap Jansen en PG Kroeger nemen je mee naar 'Ossiland'. Met vele nuances én verrassingen.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

De aflevering bevat onder meer een advertentie van Breinstein en van Tibber.

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [e-mail] en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Was de uitslag zondag 1 september in het dunbevolkte Thüringen - 1,9 miljoen inwoners - allesbehalve verrassend, die in het veel grotere Sachsen was dat wel. Thüringen herhaalde de uitslag van juni bij de Europese verkiezingen. AfD kreeg opnieuw ruim 30 procent en de CDU bleef overeind met 24 procent. Sachsen liet een ander beeld zien. De AfD is daar zeer teleurgesteld, want ze kreeg niet de verwachte ‘meer dan 40 procent’. De CDU was verbluft met haar winst: van 21 procent in juni naar 32 procent nu.

Het toont aan, dat er geen uniform 'Oost-Duitsland' is, zeker politiek en cultureel niet. Er is een verrassende politieke en regionale diversiteit. Zo verloor AfD-triomfator Björn Höcke in Thüringen smadelijk. Een plaatselijke onderwijzer uit de CDU versloeg hem in zijn eigen kiesdistrict. De uitslagen in Sachsen lieten zien hoe juist de steden naar de CDU gingen, terwijl de periferie massaal AfD steunde. Dat lijkt op de PVV bij ons.

De oorzaken van de opmars van extreemrechts en Poetinvrienden als de BSW hebben kortere en veel langere termijn kenmerken. De impopulariteit van de ruziënde coalitie in Berlijn en het geringe respect voor bondskanselier Olaf Scholz hebben direct effect. Maar minstens zo opvallend is de nieuwe golf van Osttümelei, een modieuze verering van een fictief Duits oosten van vroeger. Een gezellig soort DDR - zonder Stasi, armoede, strafkampen en Muur.

Op zulk vals sentiment spelen AfD en vooral ook Sahra Wagenknecht in. En dat terwijl zij toch in Groningen kon gaan studeren, toen die Muur was omgegooid door de vreedzame volksopstand van 1989.

Veel dieper in de Duitse historie reiken oorzaken in de politieke cultuur van het oosten. Autoritaire regimes domineerden eeuwen. De dictaturen straften na 1933 elke vorm van civil society en geestelijke en culturele pluriformiteit af. De 'Wende' na 1990 kon niet bij toverstaf van bovenaf een democratische, dynamische samenleving laten ontstaan. De autoritaire structuren bleven sociaal domineren.

Daarbij kwam een massale ontvolking van deze regio's, vooral uit de kleinere steden en rurale gebieden. Hoger opgeleide jongeren - zeker de vrouwen - trokken massaal weg en grepen hun kansen in het rijke westen. Een groot mannenoverschot, veel laagopgeleiden en sterke vergrijzing bleven achter. Migratie van 'allochtonen' kwam er bovendien nauwelijks voor.

Tegelijkertijd bloeiden de steden op, profiteerden van de enorme investeringen in hightech industrie, cultuur en vele restauraties van de rijke historie. Jongeren uit het westen vonden er zo een plek en vaak 'een goedkoop bestaan'. Leipzig en Dresden groeiden harder dan bijna elke andere stad in Duitsland. Maar de nieuwe economie en banen pasten weinig bij de resterende, krimpende bevolking.

De oostelijke deelstaten zijn pluriformer dan veelal gedacht. Hun economische voorspoed in dertig jaar is indrukwekkend. Maar met de sociale vraagstukken van krimp, geringe scholing en dynamiek lopen ze wel vooruit op wat in ons land bijvoorbeeld ook aan de orde is.

Neemt niet weg dat hier schitterende 'blühende Landschaften' zijn. Natuur en cultuur zijn buitengewoon rijk. PG geeft 3 tips buiten de toeristisch al bekende parels daar. Dat zijn 'die Türckische Cammer' in het Renaissance slot van Dresden, de puntgave Romaanse Stiftskirche St. Cyriakus in Gernrode en het Jugendstil juweel 'Nietzsche Archiv' van de Belgische ontwerper Henry van de Velde, waar de filosoof in zijn laatste jaren verbleef.

***

Verder luisteren

421 - Bewonderd en gevreesd. De memoires van Wolfgang Schäuble

420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag

399 - Politieke problemen in Duitsland, Nederland en Europa: de grote zorgen van Bondsdaglid Otto Fricke

366 - De zieke man van Europa: hoe komt Duitsland uit de economische verlamming?

331 – De Groenen 40 jaar in de Bondsdag: van ‘narrenschip’ naar solide regeringspartij

314 - Prins Heinrich XIII en het verlangen naar een autoritair Duisland

305 - Andrea Wulf, Hoe rebelse genieën twee eeuwen later nog ons denken, cultuur en politiek beïnvloeden

304 - Waarom Nederland een Wet op de politieke partijen nodig heeft en wat we hierbij kunnen leren van Duitsland

248 - Oekraïne en de eeuwenoude vriendschap tussen Duitsland en Rusland

218 - Angela Merkel, een bijzondere bondskanselier - gesprek met biograaf Ralph Bollmann

152 - De 19e-eeuwse wortels van Forum voor Democratie

61 - PG Kroeger over de val van de Berlijnse Muur

53 - 1989 - PG en de viering van 40 jaar Deutsche Demokratische Republik

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:32:46 – Deel 2

00:49:35 – Deel 3

01:35:20 – Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.