"Beboki" – Teatr dla małych i dużych dzieci

Szyb Kultury

Beboki... Niegdyś najbardziej nieokreślone i przerażające postaci śląskiej demonologii. Przez wieki rodzice straszyli nimi niegrzeczne bajtle (śl. dzieci). Tym bardziej zaskakująca jest metamorfoza, której doczekały się w ostatnich latach: poprzez pracę nikiszowskiego akwarelisty Grzegorza Chudego beboki przeobraziły się w przyjazne dla dzieci sympatyczne stworki. Na podstawie akwarel powstały maskotki, a ostatnio, na wzór wrocławskich krasnali, beboki wyszły na ulice Katowic, a nawet... na deski teatru.
"Beboki", produkcja zespołu teatralnego Teatr Trip, to rozgrywający się według klasycznego wzorca spektakl familijny, na którym dobrze bawią się i dzieci, i dorośli. Wyróżnia się od innych tego typu przedstawień głębokim osadzeniem w śląskim folklorze (obok beboków przez scenę przewijają się heksa – czarownica, swietła – duch przewodnik i Skarbek – duch kopalni) oraz polsko-śląskimi dialogami.
W tym odcinku Basia, pełna kobiecej empatii, pochyla się nad nie zawsze prostymi relacjami dziecko–dorosły, a Zbyszek nie byłby sobą, gdyby nawet w nawiązaniu do teatrzyku dla dzieci nie zaczął mędrkować, tym razem o monomicie Josepha Campbella ("Bohater o tysiącu twarzy"), oraz doszukiwać się w spektaklu metafory obecnej kondycji ślōnskij godki.
W spektaklu po śląsku mówi duch zmarłej babci oraz beboki i inne stwory, ale już nie główna bohaterka, mała Hania, którą mama nauczyła mówić tylko "czysto" po polsku (no bo po co godać po naszymu?) Czyż coraz bardziej taka nie staje się właśnie rzeczywistość języka (albo, jak kto woli, dialektu) śląskiego: przynależy raczej on do świata zmarłych albo domeny fikcji? Użytkownicy śląskiego chowają się w prywatność niczym teatralne beboki, ukrywające się w szafie przed światem, który już w nie nie wierzy. Jeżeli ktoś nie wychował się w którejś z społecznych nisz, gdzie godka jest jeszcze silna, to ze śląskim łatwiej mu się przyjdzie spotkać w książce, filmie lub w teatrze niż w codziennej rozmowie. Ślōnska godka, owszem, dowiodła w ostatnich latach, że może być również nowoczesnym językiem kultury, tej wysokiej i tej popularnej, ale jako środek codziennej komunikacji ustępuje pod naporem polszczyzny. Czy moda na śląski jest zwiastunem jego renesansu, czy tylko łabędzim śpiewem?

W podcaście wykorzystano następujące utwory:
– zwiastun spektaklu Beboki (Teatr Trip, montaż: Paweł Szymkowiak, Gawlock Pictures)
– efekty dźwiękowe z gry "Wiedźmin 3"
– piosenkę ze spektaklu "Co to je za dźwiynk?" (muz: Kuba Fedak i Karo Przewłoka, słowa Rafał Szyma)

W grafice do odcinka wykorzystano fragment plakatu promującego spektakl autorstwa Grzegorza Chudego.